Konfigürasyon Yönetimi (KY), minimum maliyetle bir sistemin (ürünün) veya bir organizasyonun tüm ömrü boyunca amaçlandığı şekilde çalışmasını garantileyen süreçtir. KY, geçmişte sadece savunma ve havacılıkta, ürün ömrü boyunca karmaşık sistemlerin değişikliklerini yönetebilmek için zorunlu iken, günümüzde BT, inşaat, otomotiv ve diğer ticari organizasyonlarda da kullanılmaktadır.

Bu yazıda; cihaz veya sistem ifadeleri yerine ''ürün'' kavramı kullanılmış olup, bir sistemin veya ürünün yönetiminde KY?nin neden bir mühendislik faaliyeti olduğu ele alınmıştır. Amaç; işletmelerde KY'nin çok titizlikle ele alınması gereken, tüm birimleri kapsayan bir mühendislik faaliyeti olduğuna dikkat çekmektir.

KY, ürünün tüm ömrü boyunca (kavram aşamasından kullanımdan çıkarılmasına kadar) performans, işlevsel ve fiziksel özelliklerini görünür/ulaşılabilir kılarak ve bu özelliklere ilişkin değişikliklerin kontrolünü sağlayarak;

·        Ürünün amaçlandığı şekilde çalışmasını garantilemek,

·        Hatalı, etkisiz ve/veya güvensiz ürünlerin pazara sunulmasını önlemek,

·        Prestij kaybının oluşmasını önlemek,

·        Oluşabilecek tehlikeli durumları, iş kazalarını, can kayıplarını engellemek,

·        Tasarım, üretim, kullanım ve bakım onarım faaliyetlerinin minimum maliyetle gerçekleştirilebilmesini sağlamak

amacıyla yürütülen kritik bir mühendislik faaliyetidir.

KY, bir ürünün tüm ömrü boyunca performansının, işlevsel ve fiziksel özelliklerinin; ürün gereksinimleri, tasarım bilgileri ve operasyonel ihtiyaçları ile tutarlılığını, görünürlüğünü, erişilebilirliğini ve değişikliklerinin kontrollü bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlar. Bu amaçla KY:

·        KY stratejisini belirler ve proje/program bazında ürün konfigürasyon yönetimini planlar (Konfigürasyon Planlama),

·        Ürünün doğru ve yeterli düzeyde tanımlanmasını sağlayacak alt yapıyı oluşturur ve bu alt yapıya uygun olarak tanımlanmasını sağlar (Konfigürasyon Tanımlama),

·        Ürün değişikliklerini yönetir (Konfigürasyon Kontrol - Değişiklik Yönetimi),

·        Gerektiği durumlarda ürünün geçerli konfigürasyonun raporlanabileceği yapıyı kurgular (Konfigürasyon Durum Takibi),

·        Ürün yaşam döngüsü süresince uygun denetimlerle ürünün doğru konfigürasyonundan sapmaların oluşmasını engeller (Konfigürasyon Tetkikleri)

KY fonksiyonlarının yerine getirilmesi Konfigürasyon Yönetim mühendisinin (KYM) görevidir. Bu kapsamda KYM aşağıdaki görevleri yerine getirir:

·        İlgili projenin gereksinimlerine uygun olarak KY stratejisini içeren KY planını hazırlar. Bu plan; program/proje kapsamında gerçekleştirilecek olan KY aktivitelerini, bu aktivitelerin gerçekleştirilmesine yönelik planlamayı ve kaynak gereksinimlerini içerir.

·        Ürünün kendisinin ve bileşenlerinin performansının, işlevsel ve fiziksel özelliklerinin; bulundukları yaşam döngüsü fazına göre belirlenmiş tanımlanma kriterlerine uygun şekilde tanımlanmasını sağlar.

·        İlgili disiplinlerden katılımcılarla birlikte, teknik/idari özelliklerine ve ürünün türüne (uçak, tren, otomobil, röntgen cihazı, vb.) uygun olarak ürün ağacının ana kırılımını oluşturur. Yeni baştan tasarlanmak yerine, yeniden kullanım kapsamında kullanılabilecek olan ürün bileşenlerini belirler.

·        Ürünün öngörülen yaşam döngüsünün tamamını destekleyecek yeterlilikte tanımlanması ve dokümante edilmesi amacıyla, ürünün ve ürün ağacındaki tüm bileşenlerin uygun şekilde isimlendirilmesini, numaralandırmasını; seri/lot takibi ve markalama için gereken yapının oluşturulmasını; veri/doküman paketlerinin ürünün yaşam döngüsü fazına ve türüne uygun yapıda tanımlanmasını sağlar.

·        Bir ürünün performansının, güvenirliğinin, sürdürülebilirliğinin arttırılması; maliyetinin ve risklerinin azaltılması, hatalarının düzeltilmesi amacıyla oluşturulan değişiklikleri yönetir. Üründeki değişikliklerin etkin bir şekilde yönetilebilmesi için; ürün bileşenleri (parçalar, alt sistemler, sistemler) arasındaki işlevsel ve fiziksel ilişkilerin, ürün ömrü boyunca doğru ve tutarlı bir şekilde takip edilebilmesini sağlar. Ürünün tutarlılığının korunabilmesi için değişiklikler, standart ve sistematik bir yaklaşımla, tüm sistem üzerindeki etkileri değerlendirilerek önerilir ve uygulanır. KYM, değişikliklerin öngörüldüğü şekilde gerçekleştirilmesini, ürün ve bileşenlerine ait dokümanların geçerli durumu gösterir şekilde güncellenmesini garantiler.

·        Program/projenin sürdürülmesi sırasında ihtiyaç duyulacak verilerin (konfigürasyon dokümantasyonunun mevcut ve tarihsel durumu; değişiklik kararlarının, sapma ve feragat taleplerinin durumu; konfigürasyon tetkikleri sırasında bulunan uygunsuzlukların durumu) oluşturulmasını ve ihtiyaç anında raporlanmasını sağlayacak mekanizmaları tanımlar ve ilgili verilerin oluşturulmasını sağlar.

·        Ürünün performans ve arayüz gereksinimlerine uygun olduğunun ve doğru şekilde dokümante edildiğinin kontrolü için ilgili disiplinlerin katılımıyla işlevsel ve fiziksel konfigürasyon tetkiklerinin yapılmasını sağlar.

Ayrıca, KY araçlarının KY ihtiyaçları doğrultusunda konfigüre edilmesi, oluşan sorunların giderilmesi ve gerekli eğitim dokümanlarının hazırlanması/güncellenmesi de KYM sorumluluğundadır.

KY'nin uygulanmasının projelerdeki nispeten küçük maliyeti, ürün ömrü boyunca oluşabilecek çok daha büyük maliyetleri önler. KY?nin yeterli seviyede uygulanmaması; ürünün hatalı veri ile üretim ve doğrulamalarının yapılmasına, bakım onarım sürecinde sorunlar yaşanmasına, dolayısı ile büyük maliyet, hatta can kayıplarına neden olabilir.

Ürünler ve ürün konfigürasyonlarının yönetilmesi için kullanılan araçlar, sürekli olarak daha karmaşık hale gelmektedir. Günümüzün rekabetçi dünyasında sayısal dönüşüm tüm organizasyonlar için kaçınılmaz bir gerekliliktir.  Dijital iz ve dijital ikiz kavramları hayatımızın bir parçası olmaktadır. Dijital izin ve dijital ikizin yönetilmesi demek, ürün verilerinin ve konfigürasyonunun sayısal ortamda oluşturulması ve yönetilmesi demektir. Kompleks sistemler, çeşitli varyantlar, ürün yaşam döngüsünün dijital olarak yönetilme gereksinimi, konfigürasyon yönetiminin önemini arttırmıştır.

Tüm bunların sonunda; eksiksiz bir KY sürecinin, tüm ürün bilgisinin parça, alt sistem ve sistem seviyesinde saklanması, izlenmesi ve güncellenmesi için gereken alt yapıyı sağladığını görüyoruz. Bu nedenle, KY, mühendislik bilgisi, tecrübesi gerektiren, ürünün amacına uygun çalışmasının, minimum maliyetle gerçekleşebilmesi için ürün ömrünün tamamı süresince işletilmesi gereken bir mühendislik faaliyetidir. Bu faaliyetlerin yerine getirilebilmesi için mühendislik bakış açısı ve mühendislik eğitimi almış olmak bir gerekliliktir.

Ayşin İSLAM